25/05/2025 Trong bối cảnh thế giới phục hồi sau đại dịch nhưng lại đối mặt với nhiều rủi ro mới từ địa chính trị, đứt gãy chuỗi cung ứng và xu hướng bảo hộ thương mại, ngành xuất khẩu Việt Nam vẫn cho thấy sức bật mạnh mẽ. Với kim ngạch đạt hơn 400 tỷ USD trong năm 2024 và tiếp tục tăng trưởng ổn định đầu năm 2025, trọng tâm lúc này không chỉ là tăng về lượng, mà còn là định hình chiến lược xuất khẩu theo hướng bền vững, có giá trị gia tăng cao và đa thị trường.
Kim ngạch xuất khẩu năm 2024
Toàn cảnh xuất khẩu: Tăng trưởng tích cực nhưng cần tái cơ cấu
Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt 405,53 tỷ USD, tăng 14,3% so với năm trước. Khu vực kinh tế trong nước tăng gần 20%, cao hơn mức tăng của khu vực FDI, nhưng vẫn chỉ chiếm 28,3% tổng kim ngạch. Đây là dấu hiệu cho thấy khu vực kinh tế nội địa còn nhiều dư địa để phát triển nếu được định hướng đúng đắn.
Quý I/2025 tiếp tục ghi nhận đà tăng với kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 102,8 tỷ USD, tăng 10,6% so với cùng kỳ năm trước. Có đến 18 mặt hàng xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD, trong đó 5 mặt hàng vượt mốc 5 tỷ USD – chiếm gần 60% tổng kim ngạch.
Những nhóm hàng chủ lực dẫn dắt tăng trưởng năm 2025
Điện tử, máy tính và linh kiện
Kim ngạch đạt 72,6 tỷ USD trong năm 2024, tăng 26,6% nhờ xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu và nhu cầu công nghệ tăng mạnh từ các thị trường phát triển.
Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng
Xuất khẩu tăng 13,84%, đạt gần 14,5 tỷ USD, nhờ đẩy mạnh sản xuất sản phẩm công nghiệp phụ trợ có hàm lượng kỹ thuật cao.
Dệt may và da giày
Ngành dệt may phục hồi vững chắc nhờ đơn hàng từ Mỹ, EU và các ưu đãi từ EVFTA, CPTPP. Tính đến giữa tháng 4/2025, xuất khẩu đạt 10 tỷ USD, tăng hơn 10% so với cùng kỳ.
Nông sản chế biến và thủy sản
Tăng trưởng 12,8% trong quý I/2025, đạt gần 9,8 tỷ USD. Riêng xuất khẩu rau quả tăng trên 20% nhờ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng xanh và an toàn tại các thị trường lớn.
Sản phẩm gỗ và đồ nội thất
Xuất khẩu tăng hơn 20% trong năm 2024, tập trung vào thị trường Mỹ và châu Âu – nơi yêu cầu cao về nguồn gốc xuất xứ và tiêu chuẩn môi trường.
Kim ngạch xuất khẩu và tăng trưởng theo ngành hàng (2024)
Những yếu tố toàn cầu ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu
Biến động chuỗi cung ứng
Từ bão lụt nội địa đến xung đột tại Biển Đỏ, chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục bị gián đoạn, khiến chi phí vận chuyển duy trì ở mức cao. Trong nước, quy định giao thông mới cũng khiến chi phí logistics tăng đến 20%.
Rủi ro từ địa chính trị và thuế quan
Thặng dư thương mại lớn với Mỹ (trên 120 tỷ USD năm 2024) khiến Việt Nam đối mặt nguy cơ bị áp thuế trừng phạt. Một số doanh nghiệp xuất khẩu đang lo ngại mức thuế có thể lên tới 45%.
Tiêu chuẩn môi trường và xuất xứ khắt khe hơn
Các thị trường như EU và Mỹ siết chặt các rào cản kỹ thuật và yêu cầu minh bạch về nguồn gốc. Doanh nghiệp buộc phải đầu tư hệ thống truy xuất và nâng cấp công nghệ nếu muốn giữ thị phần.
Cạnh tranh khu vực gia tăng
Thái Lan, Malaysia, Campuchia đang mở rộng xuất khẩu với tốc độ nhanh. Một số nước như Campuchia tăng trưởng xuất khẩu hai chữ số, đẩy mạnh thương mại nội khối ASEAN.
Thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam năm 2024
Chiến lược ứng phó và phát triển bền vững
Tận dụng tối đa các FTA
Việt Nam đã có 17 hiệp định thương mại tự do có hiệu lực, giúp giảm thuế và mở rộng thị trường xuất khẩu. EVFTA, CPTPP và RCEP đang là các FTA chủ lực giúp tăng trưởng tại EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước châu Á – Thái Bình Dương.
Phát triển thương mại điện tử xuyên biên giới
TMĐT đang trở thành kênh xuất khẩu hiệu quả, với kim ngạch gần 5 tỷ USD năm 2023 và dự báo tăng trưởng 9% mỗi năm. Các nền tảng như Amazon, Alibaba đang được Bộ Công Thương thúc đẩy doanh nghiệp tiếp cận.
Đầu tư vào công nghệ sản xuất và truy xuất nguồn gốc
Doanh nghiệp tăng cường ứng dụng ERP, IoT và công nghệ xanh trong sản xuất. Hệ thống truy xuất điện tử như eCDT đang được triển khai mạnh trong ngành thủy sản để đáp ứng yêu cầu từ Mỹ, EU.
Thực hành chuỗi cung ứng xanh và kinh tế tuần hoàn
Việc sử dụng nguyên liệu tái chế, bao bì thân thiện môi trường và giảm thiểu phát thải đang trở thành tiêu chí lựa chọn đối tác của các tập đoàn quốc tế.
Thặng dư thương mại giữa Việt Nam với Mỹ (2014-2024)
Kịch bản thuế quan từ Mỹ và giải pháp
| Mức thuế | Tác động | Định hướng chiến lược |
| 10% | Tăng chi phí nhẹ | Tối ưu logistics, gia tăng giá trị gia tăng, nội địa hóa linh kiện |
| 20–25% | Áp lực lớn hơn | Mở rộng thị trường sang EU, ASEAN; hoàn thiện sản phẩm tại Mỹ hoặc Mexico |
| 45% | Mất lợi thế cạnh tranh | Chuyển mạnh sang thị trường thay thế, đẩy mạnh thương mại điện tử, phát triển sản phẩm đặc thù |
Định hướng chiến lược cho doanh nghiệp xuất khẩu năm 2025
- Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào một thị trường duy nhất
- Đầu tư công nghệ chế biến sâu, nâng cao giá trị gia tăng
- Phát triển mạnh thương mại điện tử và kênh phân phối trực tuyến
- Áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc minh bạch
- Tối ưu hóa chuỗi cung ứng, ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn
- Chủ động tận dụng các ưu đãi từ FTA và các chương trình hỗ trợ của Bộ Công Thương
Nguồn:
- Cổng thông tin điện tử Bộ Công Thương (MOIT)
- Cổng thông tin điện tử Bộ Kế hoạch và Đầu tư (www.mpi.gov.vn)
- Trang thông tin điện tử Cục Thống kê
- Tạp chí Kinh tế – Tài chính Hải quan Online
- Tạp chí Tài chính điện tử – Bộ Tài chính
